Vermoeidheid

Vermoeidheid bij kanker

Als je kanker hebt, kun je behoorlijk wat klachten hebben van de ziekte zelf en van de behandeling. Vooral vermoeidheid komt hierbij erg vaak voor. Ook na de behandeling kan het zijn dat je je nog lang vermoeid voelt. Vermoeidheid bij kanker is vaak heviger en intenser dan ‘gewone’ vermoeidheid en het kan je plotseling overvallen. Het moe-zijn kan daardoor een enorme invloed hebben op je dagelijkse leven.

Wat is vermoeidheid?

Vermoeidheid kan omschreven worden als een ‘aanhoudend, overweldigend gevoel van moeheid, zwakte of uitputting.’¹ Je kunt je lichamelijk moe voelen, maar ook geestelijk kun je helemaal ‘op’ zijn. Dit gevoel blijft aanwezig, ondanks een nachtje slaap of extra rust. Uiteindelijk kun je je zo moe voelen dat dit invloed heeft op je concentratie of je geheugen.

Wat is vermoeidheid bij kanker?

Vermoeidheid bij kanker is een ongebruikelijk, aanhoudend en subjectief gevoel van fysieke, emotionele en/of geestelijke vermoeidheid of uitputting die gerelateerd is aan kanker en/of de behandeling. Deze vermoeidheid staat niet in verhouding tot de activiteiten die je hebt ondernomen en is van invloed op je dagelijks functioneren.²

Verschijnselen van vermoeidheid zijn:

• Je voelt je uitgeput en leeggezogen en tot niets in staat
• Je kunt je slecht concentreren en je geheugen laat je soms in de steek
• Je kunt zelfs wat misselijk worden van vermoeidheid
• Je voelt je mat
• Je voelt je een last voor je partner en gezin

De vermoeidheid zal over het algemeen erger worden tijdens de behandeling en beter worden in het jaar na het afronden ervan. Maar dit kan erg van persoon tot persoon verschillen.³

Hoe vaak komt het voor?

Vermoeidheid is een van de meest voorkomende bijwerkingen van kanker of de behandeling.⁴ Het kan iedereen treffen, of je nu geopereerd of bestraald bent, een beenmergtransplantatie hebt gehad, of chemotherapie, hormonale of een ander vorm van therapie krijgt. Het is lastig precies te zeggen hoeveel mensen last hebben van vermoeidheid bij kanker. Dit hangt onder andere af van het soort kanker en het type behandeling, maar ook van de personen zelf. De schattingen lopen uiteen van 4 tot wel 100%.⁴ Ongeveer 30-60% procent van de mensen met kanker heeft last van matige of ernstige vermoeidheid.³

De oorzaken van vermoeidheid bij kanker

Vermoeidheid bij kanker kan dus zowel door de ziekte zelf als door de behandeling veroorzaakt worden. Tijdens de behandeling worden namelijk niet alleen de kwaadaardige cellen afgebroken, maar ook de goede. Je lichaam moet weer herstellen en dat kost veel energie. De kanker zelf kan ook van invloed zijn op vermoeidheid. Het soort tumor en de plek kunnen bijvoorbeeld een rol spelen, maar ook of er uitzaaiingen zijn of niet. Andere factoren waar je aan kunt denken zijn: je conditie en hoe moe je was voor de diagnose bij je gesteld werd, of er complicaties zijn geweest bij je operatie, je voeding, en of je last hebt van andere ziektes of pijn. Maar denk ook aan emoties, zoals emotionele stress, depressie, angst, verdriet, spanningen met vrienden of familie. Dat zijn zaken die bij mensen zonder kanker al kunnen leiden tot vermoeidheid en zeker ook bij jou een rol kunnen spelen.

Tips en adviezen om vermoeidheid te verminderen

Veel van de tips en adviezen om vermoeidheid te verminderen of ermee om te leren gaan lijken heel logisch en voor de hand liggend. Toch kan het goed zijn om nog eens naar onderstaande tips te kijken.⁵

• Plan niet te veel op een dag, verdeel je energie over de dag en neem tussendoor voldoende rust. Verspreid de dingen die je wilt doen over een week. Kies ook bewust voor wat je zelf wilt doen en wat je moet doen.
• Blijf bewegen. In tegenstelling tot wat je misschien zou denken wordt vermoeidheid alleen maar erger als je te veel rust. Wanneer je moe bent, ga je vanzelf minder bewegen, maar daardoor verminderen je conditie, spiermassa en inspanningsvermogen. Wanneer je dan een inspanning moet leveren, bijvoorbeeld traplopen, gaat dat nog moeizamer dan voorheen. Daarom is het heel goed om te blijven bewegen. Door regelmatig te bewegen tijdens je behandeling – wandelen is hiervoor heel geschikt – zorg je dat je conditie en spierkracht zoveel mogelijk behouden blijven. Bewegen na de behandeling zorgt ervoor dat je je conditie weer opbouwt.
• Besteed aandacht aan je voeding. Probeer zo gezond en regelmatig mogelijk te eten, zeker als eten geen probleem voor je is. Een oncologiediëtist kan hierbij helpen.
• Zoek ontspanning en afleiding, bijvoorbeeld door te lezen of muziek te luisteren. Hierdoor blijf je niet steeds aan je vermoeidheid of ziekte denken.
• Wees ook niet bang om hulp te vragen van je omgeving, bijvoorbeeld voor het huishouden of de dagelijkse boodschappen. Bespreek de vermoeidheid ook met je huisarts of oncologieverpleegkundige. Zij kunnen je ook adviezen geven over hoe met je vermoeidheid om te gaan.

Referenties

1. Dittner AJ, Wessely SC, Brown RG. The assessment of fatigue: a practical guide for clinicians and researchers. J Psychosom Res 2004;56:157-170.
2. Mock V, Atkinson A, Barsevick A, et al. NCCN Practice Guidelines for Cancer-Related Fatigue. Oncol Williston Park N 2000;14:151-161.
3. Bower JE. Cancer-related fatigue: Mechanisms, risk factors, and treatments. Nat Rev Clin Oncol 2014;11:597-609.
4. Lawrence DP. Evidence Report on the Occurrence, Assessment, and Treatment of Fatigue in Cancer Patients. J Natl Cancer Inst Monogr 2004;2004:40-50.
5. kanker.nl. Geraadpleegd oktober 2019.