Wat laat je na. Column geschreven door Nel Kleverlaan
Woord vooraf
Wij kunnen ons voorstellen dat lezen over ‘afscheid nemen’ en ‘wat laat je na’ niet makkelijk is. Toch vinden wij als redactie dat we ook deze thema’s niet uit de weg moeten gaan. Want hoewel behandelen maatwerk is en wetenschappers blijven zoeken naar mogelijkheden, zal de vraag ‘wat als?’ ook door uw hoofd spoken. We hopen dat de verhalen u inspiratie geven.
Lievelingsrecept
Voor het eerst ging ik zonder kinderen naar het buitenland. De avond tevoren was ik in paniek. Wat als het vliegtuig naar beneden stortte? Mijn kinderen moesten in ieder geval weten dat ik zielsveel van hen hield. Dus begon ik vol goede moed aan een brief. Na drie zinnen zat ik al te brullen. Het is een ervaring die mij tot de dag van vandaag is bijgebleven. Of je nu jong, oud, ziek of gezond bent, nadenken over afscheid nemen, het is makkelijker gezegd dan gedaan.
Tijdens de talloze gesprekken met ernstig zieke patiënten heb ik het onderwerp vaak aangeroerd. ‘Ik ga ervan uit dat u nog hartstikke lang leeft met de ziekte van Kahler, maar wat als het niet zo is? Hebben jullie daarover nagedacht?’ De antwoorden waren net zo gevarieerd als de patiënten en partners zelf.
‘Als ik daaraan begin, roep ik het onheil over mij af en ben ik morgen dood!’ riep een nog redelijk vitale zestiger vol afgrijzen. Haar man keek geëmotioneerd voor zich uit. ‘En wat denkt u?’ vroeg ik. ‘Ik zou willen dat ik wist wat haar wensen waren, straks doe ik iets fout.’ Mevrouw vinnig: ‘Je kunt niks fout doen. Ik wil gewoon gecremeerd worden. En mijn zus mag er niet bij zijn. Dat wist je toch?’ Nee, dat wist hij niet.
Er is altijd wel iemand die zit te knikken als ik dit aan een groep lotgenoten vertel. Je moet de duivel immers niet verzoeken. Maar er zijn ook patiënten die daar anders over denken. Ze hebben van alles bedacht en geregeld. Zoals die man die de bankzaken op orde bracht, de hypotheek nog eens had doorgenomen en de belangrijkste dingen voor zijn partner op een rijtje had gezet.
Soms wil een partner wel praten, maar de patiënt niet of andersom. Dat kan moeilijk zijn, want hoewel praten over afscheid nemen voor sommige mensen betekent dat ze zich gewonnen geven, geeft het anderen rust. Er zijn immers vragen en gedachten die antwoord behoeven. Dan hoef je daar tenminste niet meer over te piekeren. En dat is fijn, want Kahler hebben kost al energie genoeg.
En dan kan je ook nog op allerlei manieren iets nalaten. Je lievelingsrecept, een knuffel voor de kleinkinderen, een boek met daarin een persoonlijke boodschap. Een vriendin werd gevraagd een fotoshoot te maken. ‘Nu zie ik er nog goed uit’, redeneerde de grootvader in kwestie. ‘Dat is wel zo leuk voor kinderen en kleinkinderen.’ Het werd een heerlijke, ontspannen middag. En opa leefde nog flink wat maanden door.
Ben je er aan toe om over dit soort zaken te praten en zo niet, wanneer dan wel?
Doe het tijdig. Doe het nu het nog kan. Want één ding is zeker in dit leven: er komt voor iedereen ooit een eind aan.
Tekst: Nel Kleverlaan
Foto: Jetty Roedema
Meedoen aan het onderzoek
We zijn ook geïnteresseerd in uw verhaal. Wat maakt u mee? Welk pad heeft u doorlopen sinds diagnose? Welke impact heeft dit op uw dagelijks leven? Hoe ervaart u uw behandelingen? Waar bent u tegenaan gelopen en wat heeft u geholpen? Enzovoort. Wellicht biedt uw verhaal, samen met de verhalen van anderen, aanknopingspunten voor verbetering van de zorg voor patiënten in de toekomst.
Doet u ook mee?
Lees hier meer over de online enquete.