Therapietrouw

door Nanda Vreeke, verpleegkundig specialist oncologie/hematologie in het Diakonessenhuis

Met de ontwikkeling van nieuwe en meer effectieve medicatie wordt ook nagedacht over de manier van toediening van de medicatie. Meer en meer komen therapieën ook in tabletvorm beschikbaar. Dat brengt grote voordelen voor de patiënt, maar brengt ook een nieuw punt van aandacht met zich mee: therapietrouw. Therapietrouw betekent dat de patiënt zich houdt aan de met de zorgverlener afgesproken behandeling en medicatie-inname. Een goed gekozen term, omdat het net als veel andere vormen van trouw gaat om toewijding en regelmaat. Dat kan het nodige vragen van de patiënt, maar de beloning is groot: gezondheidswinst.

De rol van tabletten (orale medicatie) is de laatste jaren ook sterk toegenomen in de behandeling van patiënten met multipel myeloom. Voordelen zijn dat het makkelijker, sneller en minder pijnlijk is om in te nemen, vergeleken met een infuus of injectie voor therapie. Een ander voordeel hiervan is dat de patiënt minder tijd doorbrengt in het ziekenhuis. De kwaliteit van leven verbetert wanneer patiënten de flexibiliteit hebben om hun dagelijkse bezigheden voort te zetten zonder voortdurend rekening te moeten houden met afspraken in het ziekenhuis. Zeker voor patiënten met multipel myeloom is dat van betekenis: de ziekte is ongeneeslijk maar kan wel gedurende een lange periode gecontroleerd worden. In die periode is het van belang dat de kwaliteit van leven zoveel mogelijk wordt gewaarborgd.

Dit zijn overduidelijke voordelen voor de patiënt. Maar orale therapie betekent ook dat de patiënt meer verantwoordelijkheden krijgt. Intraveneuze therapieën worden gegeven in het ziekenhuis, onder toezicht van zorgverleners. Maar tabletten moet de patiënt zelf innemen. Dat kan eenvoudig worden vergeten, of men kan er voor kiezen om ‘een dagje over te slaan’. Het ligt misschien niet voor de hand dat patiënten met een ernstige ziekte als multipel myeloom hun medicatie overslaan. Maar de dagelijkse praktijk in onze spreekkamers laat soms wat anders zien. We spreken regelmatig patiënten die zich om verschillende redenen niet aan de voorgeschreven behandeling houden. Ouderdom kan daarbij een rol spelen, de afwezigheid van een partner die helpt herinneren, onvoldoende regelmaat in het dagelijks leven of angst voor bijwerkingen.

Als de patiënt niet therapietrouw is, kan dit leiden tot verminderd of onvoldoende effect van de behandeling. Ook kan de ziektelast groter zijn. Medicijnen werken beter als de patiënt therapietrouw is. Acceptatie van de ziekte en behandeling zijn belangrijke voorwaarden voor therapietrouw. De nadruk voor zorgverleners ligt net zoveel op het motiveren en begeleiden van patiënten als op het naleven van het behandelplan. Behalve de arts moeten ook de patiënt en diens omgeving volledig achter de behandeling staan.

Een aantal factoren speelt een rol bij verminderde therapietrouw:

1. Patiëntgerelateerde redenen zoals missen van afspraken, verzekeringsproblemen;
2. Bij het bespreken van therapie kan de patiënt te ziek zijn of stress/angst ervaren of het moeilijk vinden om alles wat gezegd wordt te begrijpen, zodat dat een belemmering voor begrip vormt in de uitleg over de behandeling;
3. Patiënten begrijpen niet altijd de aard van een chronische ziekte en de behoefte aan continue medicatie;
4. Ziektegerelateerde redenen, zoals de ernst van de ziekte;
5. Therapiegerelateerde redenen, zoals de bijwerkingen van het middel;
6. Sociaaleconomische redenen, zoals het te besteden budget en opleidingsniveau;
7. Kwaliteit van de gezondheidszorg, zoals de mate van aandacht voor goede uitleg over de behandeling en de therapietrouw.

In dat laatste hebben zowel de voorschrijvend arts, verpleegkundig specialist, verpleegkundige als de apotheker een belangrijke rol. Er zal duidelijke informatie gegeven moeten worden over de juiste inname van het middel, de werking van het middel, de bijwerkingen en wat je moet doen als er bijwerkingen optreden. Ook is het goed als de naasten van de patiënt hierbij betrokken worden. Daarbij moet de begeleiding voor patiënten en hun naasten op maat zijn en passen bij de individuele situatie van de patiënt.

Wat kunt u samen met uw zorgverleners doen om de therapietrouw te bevorderen?

• Laat u bij afspraken met uitleg over de medicatie begeleiden door een contactpersoon.
• Laat u duidelijk informeren over de mogelijk te verwachten bijwerkingen.
• Zorg dat u bij ernstige bijwerkingen weet hoe u uw verpleegkundig specialist of verpleegkundige kunt bereiken, eventueel buiten kantoortijden.
• Bespreek met uw verpleegkundig specialist of verpleegkundige uw angst of weerzin tegen bijwerkingen.
• Het is belangrijk dat u goed begrijpt wat de gevolgen zijn van gebrekkige therapietrouw, vraag uw zorgverlener om uitleg hierover.
• Vraag de apotheker om duidelijke uitleg bij de 1^e en 2^e keer dat u de medicatie op komt halen.
• Plan een begeleidingsgesprek met de verpleegkundig specialist of verpleegkundige twee weken nadat u gestart bent met de medicatie.
• Vraag bij herhaalmedicatie om een tijdig herinneringsbericht van uw verpleegkundig specialist, verpleegkundige of apotheker, zodat u de medicatie op tijd geleverd krijgt.
• Gebruik een papieren innameschema of app om het innamemoment niet te vergeten.
• Laat u thuis ondersteunen door een oncologisch verpleegkundige via een thuiszorgorganisatie.

De sleutel naar succesvolle therapietrouw is voornamelijk een goede communicatie tussen zorgverleners en hun patiënten. Multipel myeloom is een ernstige chronische ziekte die met zorgvuldige, continue therapie goed gecontroleerd kan worden. Door goede samenwerking kunnen artsen, verpleegkundig specialisten, verpleegkundigen en patiënten de obstakels voor therapietrouw wegnemen.